Chương trình trải nghiệm di sản “Nghe hiện vật kể chuyện” tại Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch -  hành trình giáo dục lịch sử sáng tạo dành cho học sinh

Nguyễn Thị Lệ Thủy

Phòng Tuyên truyền, Giáo dục

1. Hiện vật kể chuyện - khi lịch sử trở nên sống động

Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam mà còn là biểu tượng của tinh thần giản dị, nhân văn, đạo đức cách mạng. Những vật dụng như đôi dép cao su, chiếc quạt lá cọ, chiếc xe Peugeot 404 đều ẩn chứa những câu chuyện lịch sử đặc biệt. Mỗi hiện vật là “chứng nhân thầm lặng”, chứa đựng giá trị văn hóa, đạo đức và nhân cách của Bác Hồ kính yêu.

Nhận thức được điều đó, chương trình trải nghiệm di sản “Nghe hiện vật kể chuyện” được xây dựng với phương pháp sáng tạo: nhân cách hóa hiện vật, biến chúng thành những “nhân vật” tự kể chuyện. Thay vì tiếp nhận thông tin một chiều, các em học sinh được trực tiếp “nghe” những câu chuyện từ chính hiện vật, tiếp thu lịch sử một cách tự nhiên, sinh động và giàu cảm xúc.

Chương trình không chỉ là hoạt động giáo dục mà còn là hành trình vun đắp ký ức, nuôi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước và lòng kính trọng Bác Hồ trong trái tim thế hệ trẻ. Qua mỗi câu chuyện giản dị, đậm tính nhân văn, các em hiểu rõ hơn về cuộc đời, tư tưởng và phong cách sống thanh bạch, gần gũi của Người; đồng thời hình ảnh Bác được tái hiện sinh động qua từng chi tiết đời thường. Mỗi hiện vật trở thành nhịp cầu kết nối giữa quá khứ và hiện tại, lan tỏa giá trị bền vững đến trái tim trong trẻo của các em nhỏ hôm nay.

Nhân dịp 75 năm Ngày Quốc tế Thiếu nhi (01/6/1950-01/6/2025), chương trình trải nghiệm di sản tập trung khai thác chiếc xe Peugeot 404 – một trong ba chiếc xe ô tô được sử dụng phục vụ Chủ tịch Hồ Chí Minh niên đại từ năm 1954-1969 vừa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia. Chiếc xe không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn biểu trưng cho phong cách sống giản dị, tiết kiệm, hết lòng phụng sự nhân dân của Người. Qua lời kể của “nhân vật” Peugeot 404, học sinh được dẫn dắt vào hành trình xúc động về vị lãnh tụ suốt đời đặt lợi ích nhân dân lên trên hết, từ chối mọi đặc quyền dành cho mình.

Sự giản dị ấy, khi được tái hiện bằng ngôn ngữ gần gũi, minh họa sống động và âm thanh hấp dẫn, trở thành bài học đạo đức dễ hiểu với lứa tuổi tiểu học. “Nghe hiện vật kể chuyện” không chỉ là chương trình trải nghiệm, mà còn là hành trình nuôi dưỡng tâm hồn, gieo mầm những giá trị tốt đẹp, góp phần hình thành lớp trẻ Việt Nam tự hào về lịch sử, vững vàng hôm nay, sẵn sàng cho tương lai.

2. Phương pháp giáo dục tích cực lấy học sinh làm trung tâm

Điểm nổi bật của chương trình trải nghiệm di sản là tính tương tác cao và tinh thần chủ động trong học tập. Sau phần “nghe hiện vật kể chuyện”, các em được tham gia nhiều hoạt động phong phú như vẽ tranh minh họa, nhập vai “người bạn kể chuyện”, trả lời nhanh các câu hỏi hay chia sẻ cảm xúc. Những hoạt động này không chỉ tạo hứng thú mà còn giúp các em tiếp nhận kiến thức gần gũi, sinh động, tự nhiên.

Nội dung chương trình được thiết kế phù hợp với học sinh lớp 4, lớp 5 - lứa tuổi nhạy cảm với hình ảnh, âm thanh, trải nghiệm thực tế. Qua đó, các em không chỉ tích lũy kiến thức lịch sử mà còn rèn luyện tư duy phản biện, phát triển sáng tạo, kỹ năng giao tiếp, biểu đạt cảm xúc - những yếu tố quan trọng trong giáo dục toàn diện. Điều đặc biệt là các em không chỉ lắng nghe mà còn trở thành người kể chuyện, tự mình viết tiếp câu chuyện lịch sử theo cảm nhận riêng. Đây là hình thức giáo dục mở, linh hoạt, giàu tính trải nghiệm, khơi dậy động lực học tập mạnh mẽ.

Chương trình trải nghiệm di sản đã nhận được sự hưởng ứng tích cực từ học sinh, phụ huynh và giáo viên. Nhiều em chia sẻ xúc động khi được “trò chuyện” cùng vật dụng quen thuộc của Bác, cảm nhận như được gặp Bác Hồ trong không gian gần gũi, thân thương. Các thầy cô đánh giá cao giá trị bổ trợ mà chương trình mang lại, coi đây là nguồn tư liệu quý cho môn Lịch sử và Giáo dục công dân.

Đó cũng chính là mục tiêu lớn lao mà chương trình hướng tới: kế thừa, phát huy và lan tỏa di sản Hồ Chí Minh trong đời sống tinh thần thế hệ hôm nay và mai sau. Khi mỗi hiện vật trở thành câu chuyện sống động, mỗi buổi trải nghiệm thành bài học nhẹ nhàng mà sâu sắc, lịch sử không còn khô khan mà thực sự chạm đến trái tim, khơi dậy trong các em niềm tự hào dân tộc từ những điều giản dị nhất.

3. Hướng phát triển và mở rộng giá trị di sản Hồ Chí Minh

Từ thành công bước đầu, Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch đang dự định triển khai nâng cấp, mở rộng chương trình trải nghiệm di sản với nhiều hình thức hiện đại, sáng tạo hơn, để câu chuyện lịch sử  gắn với di sản được lan tỏa sâu rộng, chạm đến trái tim nhiều thế hệ học sinh trên cả nước.

Dự kiến trong thời gian tới, sẽ triển khai ghi âm podcast “Hiện vật kể chuyện”, giúp học sinh dễ dàng nghe và cảm nhận mọi lúc, mọi nơi - nhất là các trường ở vùng sâu, vùng xa, nơi việc tiếp cận trực tiếp hiện vật còn hạn chế.

Song song đó, việc sản xuất truyện tranh lịch sử, hoạt hoạ 2D sẽ biến những câu chuyện xưa thành trang sách sống động, phù hợp thị hiếu thiếu nhi, dễ nhớ, dễ chia sẻ. Mỗi tập truyện, mỗi thước phim ngắn sẽ là “cánh cửa” mở ra hành trình tìm hiểu lịch sử nhẹ nhàng, hấp dẫn.

Đặc biệt, chương trình còn dự kiến thành lập các câu lạc bộ “Hiện vật kể chuyện” ngay tại Khu Di tích và trong các trường học, khuyến khích học sinh sáng tác, viết kịch bản, nhập vai, kể lại câu chuyện lịch sử theo cách riêng.

Mỗi em sẽ trở thành một “người kể chuyện nhỏ”, được trao cơ hội thể hiện ý tưởng, rèn luyện kỹ năng sáng tạo, tự tin chia sẻ và lan tỏa tình yêu di sản tới bạn bè, gia đình và cộng đồng.

Mục tiêu cuối cùng của hướng phát triển ấy là vun đắp tình yêu lịch sử, ý thức gìn giữ, phát huy giá trị di sản trong thế hệ trẻ. Từ một buổi nghe podcast trên đường đến lớp, trang truyện tranh giờ ra chơi, đến buổi sinh hoạt câu lạc bộ giữa sân trường - những mầm xanh yêu quê hương sẽ lớn dần, hình thành lối sống nhân ái, trách nhiệm, tự hào sâu sắc về truyền thống dân tộc.

Khi mỗi hiện vật được kể chuyện bằng những hình thức mới mẻ, sinh động, gần gũi, di sản Hồ Chí Minh sẽ không chỉ nằm trong tủ kính hay gian phòng trưng bày, mà còn được gìn giữ qua ký ức, lan tỏa qua lời kể, sống mãi trong trái tim thế hệ hôm nay, tiếp thêm sức mạnh để lịch sử đồng hành cùng người Việt Nam hôm nay và mai sau.

Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử dân tộc luôn là nhiệm vụ trọng yếu và lâu dài. Giáo dục lịch sử cho thế hệ trẻ không chỉ là truyền đạt kiến thức, mà còn là hành trình gieo mầm ký ức, khơi dậy tình yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc và ý thức gìn giữ di sản. Chương trình “Nghe hiện vật kể chuyện” do Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch triển khai đã góp phần làm phong phú thêm phương pháp giáo dục di sản, mang đến cách tiếp cận sáng tạo, sinh động, giàu cảm xúc - để học sinh đến với lịch sử không chỉ bằng trí óc mà còn bằng trái tim. Những câu chuyện giản dị gắn với các vật dụng đời thường của Bác đã làm sống dậy hình ảnh Người một cách gần gũi, chân thực, vun đắp thêm tình yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc và tinh thần trách nhiệm trong tâm hồn thế hệ trẻ. Từ những hạt mầm ký ức ấy, lớp công dân trẻ hôm nay sẽ càng thêm vững vàng bản sắc, nhân ái, sáng tạo và sẵn sàng hội nhập, tiếp bước cha ông dựng xây, phát triển và bảo vệ Tổ quốc. Đó cũng chính là giá trị bền vững mà Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch đang gìn giữ, phát huy và lan tỏa đến hôm nay và mai sau./.